Tôi là Phụng, một người ba đến từ Bình Dương, nhưng hiện tại đang sinh sống và làm việc tại Phú Yên – quê hương của vợ tôi. Khi quyết định cho con học mầm non ở đây, tôi mong muốn con được hòa nhập với văn hóa và cách sống của vùng đất này, nơi có những từ ngữ địa phương đặc trưng, thân thương mà tôi đã dần yêu quý từ ngày đầu về làm rể Phú Yên. Thế nhưng, một chuyện nhỏ xảy ra đã khiến tôi suy nghĩ nhiều hơn về việc giữ gìn những từ ngữ địa phương.
Ngày đầu tiên đưa con đến lớp, tôi nghe cô giáo gọi mình là “bố”. “Bố ơi, bố đưa con vào lớp nhé!” – cô nói với tôi. Tôi hơi bất ngờ, vì ở Phú Yên, người ta thường gọi “ba” thay vì “bố”. Tôi không phản đối, nhưng trong lòng cảm thấy có chút gì đó thiếu thiếu. Tôi nhớ lại những ngày đầu về quê vợ, khi tôi nghe mấy đứa em tôi gọi cha mình là “ông ba”, gọi mẹ là “má”, rồi gọi ngoại là “bà quại” – tiếng gọi ấy nghe sao mà thân thương, ấm áp đến thế (Mặc dù tôi sống ở Miền Nam nhưng ở lứa tuổi của tôi, ngày nhỏ tôi cũng gọi giống như vậy). “Ba” không chỉ là một từ, mà còn là cả một bầu trời ký ức về gia đình, về quê hương, về những buổi chiều cùng con ra đồng, về những câu chuyện kể bên bếp lửa.
Khi về nhà, tôi hỏi con: “Con ơi, ở lớp cô giáo gọi ba là gì?” Con bé ngây thơ trả lời: “Cô gọi ba là bố ạ!” Tôi mỉm cười, nhưng trong lòng lại trăn trở. Tôi tự hỏi, liệu rồi con tôi có còn biết đến từ “ba” – cách gọi truyền thống của người Phú Yên? Liệu rồi những từ ngữ địa phương, những cách gọi thân thương ấy có dần bị lãng quên trong thế hệ của con?
Một điều thú vị khác là con gái tôi thường gọi má vợ tôi là “Bà Má”. Nghe có vẻ lạ, nhưng thực ra là vì con bé nghe chúng tôi gọi má vợ tôi là “má”, nên nó tự động thêm chữ “bà” vào thành “Bà Má”. Ban đầu, tôi thấy buồn cười, nhưng sau đó lại thấy đó là một cách gọi rất đáng yêu và đậm chất gia đình. “Bà Má” không chỉ là cách gọi mà còn là sự kết nối giữa các thế hệ, là tình cảm mà con dành cho bà ngoại của mình.
Tôi quyết định nói chuyện với cô giáo. Tôi chia sẻ rằng, ở Phú Yên, người ta thường gọi “ba” thay vì “bố”, và tôi mong cô có thể sử dụng cách gọi này để con tôi hiểu và yêu quý hơn tiếng nói của quê hương mình. Cô giáo lắng nghe và đồng ý. Từ hôm đó, cô bắt đầu gọi tôi là “ba” trước mặt con. Tôi thấy con dần quen với cách gọi này, và mỗi lần nghe con gọi “ba”, lòng tôi lại ấm áp lạ thường.
Câu chuyện nhỏ này khiến tôi nhận ra rằng, từ ngữ địa phương không chỉ là cách nói, cách gọi mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa và bản sắc của mỗi vùng miền. Chúng là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và quê hương. Khi chúng ta giữ gìn những từ ngữ này, chúng ta đang bảo tồn những giá trị văn hóa, những ký ức và tình cảm gắn liền với quê hương.
Những Lý Do Để Giữ Gìn Từ Ngữ Địa Phương
1. Bảo Tồn Bản Sắc Văn Hóa: Từ ngữ địa phương là một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa của mỗi vùng miền. Chúng phản ánh lịch sử, phong tục tập quán và cách sống của người dân nơi đó. Giữ gìn từ ngữ địa phương chính là cách để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
2. Lưu Giữ Ký Ức Và Tình Cảm: Từ ngữ địa phương thường gắn liền với những ký ức tuổi thơ, với gia đình và quê hương. Chúng là những âm thanh đầu tiên ta nghe được khi chào đời, là tiếng gọi thân thương của ông bà, cha mẹ. Giữ gìn từ ngữ địa phương là cách để lưu giữ những ký ức và tình cảm thiêng liêng ấy.
3. Tạo Sự Đa Dạng Ngôn Ngữ: Sự đa dạng trong ngôn ngữ làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân tộc. Từ ngữ địa phương góp phần tạo nên sự phong phú và độc đáo trong cách diễn đạt, giúp ngôn ngữ tiếng Việt trở nên giàu có và đa dạng hơn.
4. Kết Nối Cộng Đồng: Từ ngữ địa phương giúp kết nối con người với nhau, tạo nên sự gắn bó và đoàn kết trong cộng đồng. Chúng là phương tiện giao tiếp đặc trưng của mỗi vùng miền, giúp người dân hiểu và yêu quý nhau hơn.
5. Giáo Dục Thế Hệ Trẻ: Việc giữ gìn và sử dụng từ ngữ địa phương trong giáo dục giúp thế hệ trẻ hiểu và trân trọng hơn tiếng nói của quê hương mình. Điều này không chỉ giúp các em hiểu biết về văn hóa mà còn nuôi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước.
Có lẽ tôi quá “Overthinking“. Nhưng tôi hy vọng rằng, thông qua việc dạy con cách gọi “ba” và cách con gọi “Bà Má”, tôi có thể giúp con hiểu và yêu quý hơn tiếng nói của quê hương mình. Tôi cũng mong rằng, các bậc phụ huynh khác sẽ cùng chung tay giữ gìn những từ ngữ địa phương, để chúng mãi tỏa sáng trong kho tàng văn hóa Việt Nam. Bởi lẽ, trong mỗi từ ngữ địa phương, đều ẩn chứa một phần linh hồn của quê hương, một phần ký ức của tuổi thơ, và một phần tình yêu thương không thể phai mờ.
